Portefeuillehouder

L. Grijsen

Rapportagedatum

1 februari 2021

Website: omgevingswet.deventer

Op 1 januari 2022 moet de gemeente Deventer klaar zijn om te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet. Dit betekent dat producten en diensten geleverd moeten kunnen worden (bijvoorbeeld een omgevingsvergunning) en dat de werkprocessen en systemen hiertoe zijn voorbereid. Verder moet er voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar zijn om deze producten en diensten ook daadwerkelijk te kunnen leveren en de organisatie daarop ingericht zijn. Tenslotte moeten de inwoners van de gemeente Deventer weten op welke dienstverlening en ondersteuning van de gemeente zij kunnen rekenen vanaf 1 januari 2022.

Maar dan zijn we er nog niet. Nadat de wet is ingegaan zullen we nog verder moeten door ontwikkelen. De wet en bijbehorende instrumenten bieden diverse mogelijkheden voor lokale afwegingen. Doordat in eerste instantie onder de nieuwe wet bestaande wetten en regels in stand blijven (de bruidsschat), kunnen we in de jaren 2022 en verder werken aan de invulling van eigen regels waar wij dat willen.

De implementatie Omgevingswet dient ervoor te zorgen dat alle voorgaande benodigde activiteiten worden uitgevoerd.

Genomen besluiten:

• Programmabegroting 2016 vastgesteld november 2015;
• 2e kwartaalrapportage 2018 vastgesteld;
• 1e kwartaalrapportage 2019 vastgesteld;
• Plan van aanpak Implementatie Omgevingswet "Expeditie Deventer" vastgesteld 4-4-2017;
• Vrijgave omgevingsvisie voor zienswijze d.d. 27 maart 2019
• Vrijgave bestemmingsplan stad en dorpen voor zienswijze d.d. 19 maart 2019
• Plan van Aanpak Implementatie Omgevingswet 2.0 d.d. juli 2019
• Omgevingsvisie d.d. 18 december 2019
• Bestemmingsplan stad en dorpen (met verbrede reikwijdte) d.d. juni 2020
• Legesverordening 2021 vastgesteld gemeenteraad d.d. eind 2020
• Aanbesteding omgevingsplan software vastgesteld college d.d. december 2020

Te nemen besluiten:

• Nota van uitgangspunten voor het ontwikkelen van een omgevingsplan (Q2 2021, gemeenteraad),  
• Legesverordening (november 2021, Gemeenteraad)
• Participatiebeleid en Participatieplicht buitenplanse afwijkingen (Q2 2021, Gemeenteraad)
• Mandatering en bevoegdheden adviesrecht (Q3 2021, Gemeenteraad)

Het nieuwe Plan van Aanpak is vastgesteld. Per 1 januari 2019 is een nieuwe fase gestart, te weten de transitiefase. We werken op basis van 7 pijlers, te weten digitalisering, omgevingsvisie, omgevingsplan, processen, anders werken, participatie en monitoring.

De ingangsdatum van de Omgevingswet is uitgesteld naar 1 januari 2022. Door de nieuwe ingangsdatum zal inhoudelijk het werk niet veranderen. We verwachten ook geen frictiekosten, wel kunnen door de langere termijnen de kosten iets toenemen. Per pijler zal de stand van zaken verder worden toegelicht.

Wegwijzer kerninstrumenten
De nieuwe omgevingswet introduceert 4 kerninstrumenten voor gemeenten: omgevingsvisie, programma, omgevingsplan en omgevingsvergunning. De invulling en uitwerking van deze instrumenten is deels wettelijk bepaald en deels kan een gemeente zelf keuzes maken over de detaillering en werkwijze. Tweede helft 2020 is hiermee een start gemaakt, door a) kennissessies over de kerninstrumenten te organiseren en b) werksessies te organiseren waarin we onderzoeken hoe de huidige beleidsproducten zich verhouden tot de nieuwe kerninstrumenten. Naar aanleiding van de sessies is een concept wegwijzer opgesteld. Deze intern gerichte wegwijzer wordt de komende maanden verder ingevuld en gedeeld en besproken met collega’s. Doel is afspraken te maken hoe we in de praktijk de kerninstrumenten gaan toepassen en borgen in Deventer.

Omgevingsvisie
De omgevingsvisie is in december 2019 vastgesteld. De omgevingsvisie wordt in de praktijk gebruikt als kader en toetsdocument, o.a. door de carrousel. Daarnaast wordt aan de hand van casussen ervaren hoe je werkt met de omgevingsvisie en welke veranderingen er nodig zijn om in de geest van de omgevingswet te gaan werken. De afgelopen maanden is bijvoorbeeld aansluiting gezocht met lopende opdrachten en opgaven. Wat is de relatie tussen de omgevingsvisie en de opgave wonen en voorzieningen, fietsbeleid, klimaatadaptatieplan? Een gezamenlijke zoektocht, waarbij onder de omgevingswet de omgevingsvisie straks het enige ambitiedocument is met ambities voor de fysieke leefomgeving. Wat is de status van de andere opgaven/ wensen en uitwerkingen? Soms zal een opgave om actualisering van de omgevingsvisie vragen, soms is er sprake van een uitwerking in een programma of in een private overeenkomst. Een zoektocht die we aangaan door leren door te doen. Zie ook wegwijzer kerninstrumenten.

De casussen hebben veel inzichten opgeleverd, die we nu vertalen in een werkwijze. Hierin zijn eigenaarschap, integrale afweging op beleidsniveau en het beheer van de omgevingsvisie, zaken die in de organisatie belegd moeten worden. Tenslotte is er een start gemaakt met het meetbaar maken van de ambities uit de omgevingsvisie, deze worden vervolgens gerelateerd aan de ambities, doelstellingen en indicatoren in de programmabegroting.

Bestuurlijke communicatie
In het najaar zijn drie technische informatiesessies gehouden voor de raad over het omgevingsplan, het adviesrecht en de participatie bij initiatieven. Raadsleden zijn meegenomen in de huidige wetgeving en nieuwe wetgeving en er is een toelichting gegeven over wat er op details veranderen gaat. De raad heeft woensdag 25 november doorgesproken over deze onderwerpen en input meegegeven aan college. Deze input wordt meegenomen in de verschillende voorstellen op de drie thema’s.

Personeel en organisatie
Voor medewerkers uit de direct betrokken teams blijven we via de digitale leeromgeving onderwerpen aanbieden over de basis van de Omgevingswet. In het najaar zijn we gestart met verdiepen op kennis. In het traject omgevingsplan volgt een groep medewerkers een opleidingstraject en werken tegelijk aan de voorstellen voor het omgevingsplan.  Zo zijn er verschillende andere werkgroepen waar we samen werken aan de implementatie en kennis opdoen combineren. De komende maanden wordt maatwerk aangeboden aan de verschillende functies om kennis en ervaring met de omgevingswet op te doen. We bereiden de monitor anders werken voor om in 2021 per kwartaal uit te zetten. Hiermee krijgen we feedback om gericht acties uit te zetten om medewerkers voor te bereiden op de implementatie.

Omgevingsplan
Het omgevingsplan voor Deventer is volop in ontwikkeling. Deze zal de komende jaren gefaseerd worden opgebouwd en worden doorontwikkeld. In 2020 zijn hiervoor al twee grote mijlpalen bereikt. Het bestemmingsplan Deventer Stad en Dorpen (bestemmingsplan verbrede reikwijdte) en de Verordening fysieke leefomgeving zijn in juli 2020 door de gemeenteraad vastgesteld.  
De projectgroep Omgevingsplan is vormgegeven en ingeregeld voor de periode 2021. In deze projectgroep zitten medewerkers van verschillende teams en vertegenwoordiging van de Omgevingsdienst. Dit projectteam voert de regie op de verschillende acties die nodig zijn om het omgevingsplan te ontwikkelen. Om het kennisniveau op peil te brengen is een intern opleidingstraject omgevingsplan uitgevoerd. Aan deze training zijn, naast de projectgroepleden, ook nog meer collega's aangesloten. Hierdoor is het mogelijk om kennis breder binnen de organisatie te verspreiden.   
De projectgroep is er in eerste instantie op gericht om de minimale acties voor het omgevingsplan die nodig zijn bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet in beeld te brengen en te realiseren.  

Het projectteam heeft een aantal bouwstenen opgeleverd voor de Nota van uitgangspunten voor het omgevingsplan. Deze Nota van uitgangspunten zal richting geven bij de verdere ontwikkeling en fasering van het omgevingsplan. De Nota van Uitgangspunten zal worden voorgelegd aan de Raad.

Participatie
In november 2020 is de raad in technische informatiesessies bijgepraat, o.a. over participatie. Vervolgens heeft onder leiding van Pascale Georgopoulou een werksessie plaatsgevonden. De raad heeft daarin aan de hand van casussen nagedacht over wanneer participatie al dan niet verplicht zou moeten worden gesteld en welke aandachtspunten ze wil meegeven voor het participatiebeleid. De komende periode werken we deze uitgangspunten uit in werkgroepen.

Digitalisering
Voor het opstellen en publiceren van omgevingsdocumenten (omgevingsplan en -visie) is specifieke software nodig. Dit geldt ook voor het maken en publiceren van toepasbare regels. Het college heeft op basis van marktsignalen besloten om de Europese aanbesteding te stoppen. Er zijn te weinig aanbieders (4 a 5). Landelijk hebben gemeenten die ook een europese aanbesteding doorlopen te maken met de situatie dat er helemaal geen inschrijvers komen. Onze aanbestedingsstrategie hebben we moeten aangepast. We hebben de contractduur beperkt zodat we onder de Europese aanbestedingsgrens uitkomen. Nadeel is dat we de software dan op afzienbare termijn (2 of 3 jaar) weer moeten aanbesteden. In dit dossier trekken wij gezamenlijk op met Olst-Wijhe en Raalte. Afgelopen periode is een definitieve keuze gemaakt voor een leverancier. Hiermee zitten we nog steeds op planning.

Eén belangrijke wettelijke eis vanuit de Omgevingswet is het digitaal kunnen ontvangen van aanvragen om een omgevingsvergunning. De software die in het VTH-domein wordt gebruikt voor het ontvangen en behandelen van omgevingsvergunningen is in omgevingsdienst-verband aangeschaft. De aanpassingen in de huidige software wordt daarom in gezamenlijkheid opgepakt. De koppeling zijn gerealiseerd tussen de VTH-applicatie en het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) in de testomgeving. De realisatie van de koppeling in de productie-omgeving zal op een later moment plaatsvinden. Ook moet in de toekomst aangesloten worden op de zgn. samenwerkingsfunctionaliteit in het DSO. Deze functionaliteit is nog niet gereed, maar er zullen stappen gezet worden om aan te kunnen sluiten zodra dit mogelijk is. Dit zal eveneens gebeuren in Omgevingsdienst-verband.  

Eind 2020 hebben we verder geoefend in de digitale testomgeving binnen het DSO. Hieraan is gewerkt via de landelijke try-out regio IJsselland en workshops.  

De Omgevingswet introduceert 4 kerninstrumenten voor gemeenten: omgevingsvisie, programma, omgevingsplan en omgevingsvergunning. De invulling en uitwerking van deze instrumenten is deels wettelijk bepaald en deels kan een gemeente zelf keuzes maken over de detaillering en werkwijze. De afgelopen periode is hiermee een start gemaakt, door a) kennissessies over de kerninstrumenten te organiseren en b) werksessies te organiseren waarin we onderzoeken hoe de huidige beleidsproducten zich verhouden tot de nieuwe kerninstrumenten. Doel is o.a. afspraken te maken hoe we in de praktijk de kerninstrumenten gaan toepassen in Deventer.  

De omgevingsvisie is in december 2019 vastgesteld. De omgevingsvisie wordt in de praktijk gebruikt (o.a. carrousel) als kaderdocument en aan de hand van casussen wordt er gewerkt met de omgevingsvisie bij transformaties (hoe te gebruiken). Zoals aangekondigd in de visie, is het thema duurzaamheid verder uitgewerkt. Dit is gebeurd in het energieplan, vastgesteld op 1 juli 2020. De komende tijd wordt verder geïnventariseerd aan welke eisen de visie moet voldoen onder de Omgevingswet, dit gaat o.a. over milieu eisen en de digitale vorm van de visie, zie hierboven onderwerp DSO. Rondom gezondheid heeft een eerste werksessie plaatsgevonden.

Vanuit pijler 3 is gewerkt aan het definitief maken van het bestemmingsplan Deventer Stad en Dorpen (bestemmingsplan verbrede reikwijdte) en de Verordening fysieke leefomgeving. Dit bestemmingsplan en de verordening is de eerste fase in de ontwikkeling van het omgevingsplan en is vastgesteld voor de zomer 2020. De projectgroep die het bestemmingsplan heeft opgesteld, gaat nu verder als projectgroep Omgevingsplan.

De projectgroep Omgevingsplan is vormgegeven en ingeregeld voor de periode 2020 -2021. In deze projectgroep zitten medewerkers van verschillende teams en vertegenwoordiging van de Omgevingsdienst. Dit projectteam voert de regie op de verschillende acties die nodig zijn om het omgevingsplan te ontwikkelen. Het projectteam zal een Nota van uitgangspunten voor het omgevingsplan ontwikkelen en het handboek Omgevingsplan Deventer. Dit handboek geeft inzicht in de structuur van het omgevingsplan en regels, digitale opzet, regelvoorraad, vastgestelde uitgangspunten en proces voor wijziging van het omgevingsplan. Hiermee zijn wij in staat om de komende jaren initiatieven en (beleids)opgaven te kunnen blijven faciliteren en gelijktijdig toe te werken naar een compleet omgevingsplan. Verschillende werkgroepen zullen acties gaan uitwerken waarbij de fasering in de Nota van uitgangspunten voor het omgevingsplan uitgangspunt is. De projectgroep is er dit jaar in eerste instantie op gericht om de minimale acties voor het omgevingsplan die nodig zijn bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet te realiseren. De Nota van Uitgangspunten zal worden voorgelegd aan de Raad.

Uit de inventarisatie van de processen blijkt dat deze al een goede basis vormen voor de Omgevingswet. De gewenste aanpassingen en verbeteringen in het kader van de Omgevingswet zijn deels toepasbaar op de huidige processen. Het aanpassen van de processen kan daarom ondanks uitstel van de wet doorgang vinden. Aan de hand van processen en soortgelijke werkzaamheden binnen functies, wordt de overlap gezocht tussen de verschillende teams om zo kennis van en werken onder de Omgevingswet te verdiepen.

Deventer neemt deel aan het Omgevingsplatform IJsselland van waaruit de samenwerking wordt gezocht op diverse thema’s met betrekking tot de Omgevingswet. Onder andere is vanuit dit platform de Omgevingstafel IJsselland vormgegeven. Aan de Omgevingstafel IJsselland nemen deel de Omgevingsdienst, Provincie, Veiligheidsregio, Waterschappen, Rijkswaterstaat en GGD. Gemeenten kunnen hun plannen ter advisering voorleggen aan de Omgevingstafel. De Omgevingstafel draagt bij aan de gewenste integrale advisering en procesversnelling.  

Er is een eerste verkenning gemaakt van de gevolgen van de Omgevingswet voor de legesopzet en -inkomsten. Een uitwerking wordt aan uw college en raad voorgelegd. In de loop van 2020/21 worden financiële consequenties van de Omgevingswet verder in detail uitgewerkt.   

Medewerkers van alle betrokken teams hebben een presentatie gekregen vanuit de kerngroep over de Omgevingswet en hetgeen per 1 januari 2021 daadwerkelijk gaat veranderen qua werkwijze. Parallel hieraan is de digitale leeromgeving ingevoerd, waarin maatwerk over de aangeboden kennis wordt geleverd (per functie krijg je een specifiek pakket).  De monitor anders werken is voor de tweede keer uitgezet in de organisatie. De feedback uit de organisatie gebruiken we om de komende periode gericht acties uit te zetten om medewerkers voor te bereiden op de implementatie.

Voor de interne organisatie is een roadmap gemaakt om in de informatiebehoefte te voorzien. Diverse sessies zijn voorbereid. De 2e collegetour over het DSO heeft plaatsgevonden.

Voor de raad is samen met de griffie het programma 2020/2021 voorbereid. Met de raad heeft een eerste informerende sessie (presentatie vanuit de VNG) plaatsgevonden op dinsdag 25 februari jl. Als gevolg van de coronacrisis hebben daarna geen sessies meer plaatsgevonden. Door de uitstel van de Wet is een nieuwe planning gemaakt. In het najaar 2020 worden er drie technische informatiesessie over gehouden. De concept presentaties zijn gereed voor zowel college als raad.

Er is met de omgevingsdienst gesproken over de benodigde data en data-uitwisseling en wordt door studenten van Saxion onderzoek gedaan naar het meetbaar maken van de ambities en doelstellingen uit de omgevingsvisie.  

Op koers

De algemene uitvoering vindt plaats binnen de gestelde kaders.

Behoeft aandacht

De dekking bestaat uit diverse posten.
De raad heeft via 3 besluiten (begroting 2016, 2e kwartaalrapportage 2018 en 1e kwartaalrapportage 2019) €1.790.000 eenmalig beschikbaar gesteld. Aanvullend heeft de raad middelen beschikbaar gesteld om de basisregistraties op orde te brengen. Dit gaat om een bedrag van €1.062.500.
Daarnaast is binnen programma 5 het “oude” budget actualisatie bestemmingsplannen structureel voor €200.000 beschikbaar.
De inzet vanuit de organisatie wordt veelal gedaan door medewerkers waarvan de uren reeds zijn gedekt, zoals de inzet van de transitiemanager en de inzet van de organieke kerngroep en het opleidingsbudget vanuit personeel en organisatie.
Voor de jaren na 2020 wordt per jaar de budgetvraag beoordeeld; vooralsnog wordt hiervoor weerstandsvermogen aangehouden. Omdat de periode 2020 en verder formeel nog niet gedekt is zal financiën nu oranje moeten scoren.

Nee

Zie de tabellen "Kostenraming en dekking" en "Afwijkingen" hierna.

Nee

Nee

Er zijn op dit moment geen afwijkingen van de begrote exploitatiekosten.

Kostenraming en dekking per jaar (x €1)

Afwijkingen t.o.v. jaarschijf begroting (x €1)

Inclusief 100.000 Budgetoverheveling

Inclusief 33.414 Budgetoverheveling

Inclusief 100.000 budgetoverheveling

Op koers

Vooralsnog stellen we voor de risico’s (m.u.v. structurele effecten implementatie) op te vangen binnen het projectbudget zelf door als ze zich voordoen andere keuzes te maken.  

In mei 2021 heeft de minister besloten om de Omgevingswet met een jaar uit te stellen. De koepels waaronder de VNG zijn op dit moment in gesprek met de minister over de financiële gevolgen van dit uitstel. Gemeenten moeten hoogstwaarschijnlijk extra kosten maken voor de implementatie van de Omgevingswet. In het interbestuurlijke financiële akkoord over de Omgevingswet uit 2016 is overeengekomen dat de verschillende overheden de implementatie kosten zelf dragen en dat over de verwachte maatschappelijke baten geen korting zal komen. Onderzocht wordt hoe moet worden omgegaan met deze extra kosten. Dit moet in q3 2020 duidelijk worden. Dit kan invloed hebben op de begroting Omgevingswet van Deventer.

Het derde risico is het feitelijk structurele effect van de Omgevingswet. Momenteel onderzoekt het ministerie samen met de koepels wat deze financiële effecten zullen zijn. Het structurele effect zal gaan spelen vanaf 2022. Voor de huidige begroting heeft dit dus geen effect.

Zie de tabel “Risico” hierna.

Nieuw risico (nr 5)
Het digitaal stelsel omgevingswet (DSO) is een groot IT project onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Er bereiken ons wel signalen (en hebben zelf ook ervaringen) over de verminderde stabiliteit van het DSO (project van het Rijk), de soms lage kwaliteit van de weergave van informatie in het DSO en het nog niet goed operationeel zijn van de Omgevingsplanmodule binnen het DSO. Als dit niet snel wordt opgelost, blijft er te weinig oefentijd over voor gemeentelijke ambtenaren om te werken met de nieuwe systemen. Formeel is met het ministerie een periode van 1 jaar afgesproken. Deze wordt nu niet gehaald.

Op koers

Voor de Omgevingswet wordt gewerkt aan participatiebeleid waaraan initiatiefnemers moeten voldoen, indien zij een initiatief hebben. Ook neemt de gemeenteraad vóór invoering van de nieuwe wet een besluit over verplichte participatie en adviesrecht. In het najaar 2020 zijn we hierover in gesprek geweest met college en raad.

Er is een nieuwe planning gemaakt voor activiteiten rondom de Omgevingswet, ook voor college en raadsleden.

De algemene communicatie over de Omgevingswet met bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties wordt in 2021 opgestart. Landelijk is hiervoor een toolkit ontwikkeld, waarvan we ook in Deventer gebruik kunnen maken.

Risico's

25% van €400.000

Vaststellen PvA en goede beheersing

10% van €500.000

Goed aansluiten op landelijke ontwikkelingen

In de transformatiefase zullen beleidskeuzes en financiële gevolgen integraal inzichtelijk moeten worden gemaakt. Een deel zal niet kunnen worden voorkomen en is autonoom.

Goede fasering en realistische mijlpalen en veel werk met werk maken.

Als Deventer kunnen we alleen proberen de gevolgen te beperken door het opzetten van een goede communicatie. We hebben geen invloed op de voortgang van het DSO project.